PREAMBUŁA

„Uznając, że przemoc w rodzinie narusza podstawowe prawa człowieka, w tym prawo do życia i zdrowia oraz poszanowanie godności osobistej, a władze publiczne mają obowiązek zapewnić wszystkim obywatelom równe traktowanie i poszanowanie ich praw i wolności, a także w celu zwiększania skuteczności przeciwdziałania przemocy w rodzinie stanowi się, co następuje:”.

Zjawisko przemocy w rodzinie jest jednym z poważniejszych zaburzeń życia społecznego. Pod pojęciem przemocy w rodzinie należy rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, tj.: małżonka, wstępnego, zstępnego, rodzeństwa, powinowatego w tej samej linii lub stopniu, osoby pozostające w stosunku przysposobienia oraz jej małżonka, a także osoby pozostające we wspólnym pożyciu oraz innej osoby wspólnie zamieszkującej lub gospodarującej, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.  

Przemoc zaczyna się czasami od małych gestów, czynów – narzucania woli, braku zgody na kompromis, manipulacji, wywierania wpływu, poniżania, ośmieszania, izolowania, deprecjonowania, wykorzystywania, wymuszania.

Pojęcie przemocy zawiera cztery podstawowe kryteria, na podstawie których, najczęściej, rozpoznaje się przemoc w rodzinie. Są to:

• intencjonalność,
• dysproporcje sił,
• naruszanie praw i godności drugiej osoby,
• powodowanie bólu i cierpienia.

Przemoc może wydarzyć się bez względu na:

• poziom wykształcenia,
• kariery zawodowej,
• prestiżu społecznego,
• statusu ekonomicznego.

Rodzaje przemocy w rodzinie

Przemoc w rodzinie może przybierać różne formy i dokonywać się przy pomocy różnych instrumentów:

• przemoc fizyczna – są to wszelkie działania polegające na użyciu siły i prowadzące do naruszenia nietykalności cielesnej, nieprzypadkowych urazów, siniaków, zranień, stłuczeń czy złamań w wyniku wcześniejszego doznania bezpośredniego uszkodzenia ciała;
• przemoc psychiczna – to umyślne działania wykorzystujące nie siłę fizyczną, lecz mechanizmy psychologiczne, powodujące zachwianie pozytywnego obrazu własnej osoby u ofiary, obniżenie u niej poczucia własnej wartości, pojawienie się stanów lękowych i nerwic.
• przemoc seksualna – polega na wymuszaniu niechcianych przez osobę doznającą przemocy zachowań w celu zaspokojenia potrzeb seksualnych sprawcy.
• przemoc ekonomiczna – to działania prowadzące do całkowitego finansowego uzależnienia ofiary od sprawcy.
• zaniedbywanie – może występować w formie fizycznej, emocjonalnej lub psychicznej, ekonomicznej, jak również, gdy podstawowe potrzeby zarówno dziecka jak i osoby dorosłej ( w tym przypadku osoby starszej oraz niepełnosprawnej) nie są zaspokajane przez osoby za to odpowiedzialne. Jest to naruszenie obowiązku opieki ze strony bliskich osób.

Przemoc w rodzinie – podstawy prawne
 

Prawo polskie

• Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. 2021 poz.1249).
• Ustawa z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 842)

Ścigane prawem przestępstwa w zakresie przemocy domowej:

• przestępstwo znęcania – art. 207 kodeksu karnego,
• uszkodzenie ciała – (art. 156 k.k . lub art. 157 par. 1 i 2 k.k.),
• pozostawienie osoby, co do której istnieje obowiązek sprawowania opieki, w sytuacjach bezpośrednio zagrażających jej życiu lub zdrowiu (art. 160 §2 k.k.),
• grożenie popełnieniem przestępstwa na szkodę innej osoby lub osoby najbliższej, jeśli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że zostanie spełniona (art. 190 k.k),
• zmuszanie do określonych zachowań (art. 191 § 1 k.k.),
• zgwałcenie ( art. 197 k.k.),
• nakłanianie i zmuszanie do czynów nierządnych przy wykorzystaniu stosunku zależności (art. 199 k.k.),
• doprowadzenie małoletniego poniżej lat 15 do obcowania płciowego lub do poddania czy wykonania innej czynności seksualnej, lub utrwalanie treści pornograficznych z udziałem małoletniego (art. 200 k.k.),
• rozpijanie małoletniego w drodze dostarczania napoju alkoholowego, ułatwiania lub nakłaniania do spożycia takiego napoju (art. 208 k.k.),
• uporczywe uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego ( art. 209 k.k.),
• porzucenie małoletniego lub osoby nieporadnej pod względem psychicznym lub fizycznym (art. 210 k.k.),
• uprowadzenie lub zatrzymanie małoletniego lub osoby nieporadnej pod względem psychicznym czy fizycznym wbrew woli osoby powołanej do opieki czy nadzoru (art. 211 k.k.),
• zniewaga (art. 216 § 1 k.k.),
• naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 k.k.),
• kradzież na szkodę osoby najbliższej (art. 278 § 4 k.k.) lub kradzież z włamaniem (art. 279 k.k.),
• przywłaszczenie (art. 284 k.k.) lub niszczenie mienia (art. 288 k.k.)

Akty międzynarodowe

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka przyjęta dnia 10 grudnia 1948r,
• Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z dnia 19 grudnia 1966r. (Dz. U. z 1977r. Nr 38, poz. 167),
• Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 18 grudnia 1979r. (Dz. U. z 1982r. Nr 10, poz. 71),
• Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989r. (Dz. U.  z 1991r. Nr 120, poz. 526),
• Deklaracja o eliminacji przemocy wobec kobiet z dnia 20 grudnia 1993r. (rezolucja 48/104 Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych),
• Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzoną w Rzymie dnia 4 listopada 1950r. (Dz. U. z 1993r. Nr 61, poz. 284),
• Konwencja Rady Europy o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych z dnia 12 lipca 2007r.,
• Rekomendacja Komitetu Ministrów nr R (85)4 w sprawie przemocy w rodzinie z dnia 26 marca 1985r.,
• Rekomendacja Komitetu Ministrów nr R (90)2 w sprawie reakcji społecznych na przemoc w rodzinie z dnia 15 stycznia 1990r.,
• Rekomendacja Komitetu Ministrów nr (1991)11 w sprawie wykorzystania seksualnego dzieci i młodzieży, pornografii i prostytucji dziecięcej oraz handlu dziećmi z dnia 9 września 1991r.,
• Rekomendacja Komitetu Ministrów R (2001)16 w sprawie ochrony dzieci przed wykorzystaniem seksualnym z dnia 31 października 2001r.,
• Rekomendacja Komitetu Ministrów R (2002)5 w sprawie ochrony kobiet przed przemocą z dnia 30 kwietnia 2002r.,
• Rekomendacja Zgromadzenia Parlamentarnego 1666 (2004)1 w sprawie ogólnoeuropejskiego zakazu stosowania kar cielesnych wobec dzieci z dnia 23 czerwca 2004r.,
• Rezolucja Zgromadzenia Parlamentarnego 1624 (2008) – Zapobiegać pierwszej formie przemocy wobec dzieci: porzucenie noworodka z dnia 27 czerwca 2008r.,
• Decyzja Rady 2000/375/WSiSW z dnia 29 maja 2000r. w sprawie zwalczania pornografii dziecięcej w Internecie (Dz. Urz. UE 2000 L 138 z 9.06.2000, s. 1),
• Rezolucja Rady Unii Europejskiej z dnia 10 czerwca 2011r. w sprawie harmonogramu działań na rzecz zwiększenia praw i ochrony ofiar, zwłaszcza w postępowaniu karnym (Dz. Urz. UE 2011 C 187 z 28.06.2011, s. 1).